Czym jest informacja zwrotna?
Termin informacja zwrotna łączymy przeważnie z psychoterapią, treningiem komunikacji interpersonalnej lub szkoleniami. Tymczasem pod tym tajemniczym zwrotem kryje się działanie, którego doświadczamy w bardzo wielu sytuacjach społecznych. Jest to po prostu czyjaś wypowiedź dotycząca spostrzeżeń na temat zachowania i wypowiedzi drugiej osoby. Cóż więc takiego niezwykłego w tym osławionym feedbacku?
Przede wszystkim informacja zwrotna to kluczowy element każdego procesu, w tym rozwoju zawodowego nauczyciela. Pozwala ona na ocenę, czy podjęte działania zakończyły się zgodnie z tym, co zakładaliśmy, czy użyte metody przyniosły oczekiwany skutek. Brak informacji zwrotnej sprawia, że nie korygujemy naszych zachowań, nie udoskonalamy warsztatu pracy, a zatem stoimy w miejscu, nie rozwijamy się.
Prawidłowo przekazana informacja zwrotna powoduje wzrost motywacji, jest siłą napędową do wprowadzania zmian, a także niesie za sobą radość i większą chęć do pracy. Mimo iż często zawiera elementy krytyczne, nie blokuje w nas chęci działania, a wręcz przeciwnie - stymuluje do dalszych poszukiwań.
Cechy konstruktywnej informacji zwrotnej
Poprawny feedback nie może oceniać drugiego człowieka. Mówimy o faktach, opisujemy sytuację bądź zachowanie, ale nie krytykujemy osoby. Informacja zwrotna powinna koncentrować się na jednym elemencie, zachowaniu bądź sytuacji, być krótka i rzeczowa. Odbiorca nie może mieć wątpliwości do czego się odnosimy i na czym powinien się skupić. Feedback przekazujemy na bieżąco, w możliwie niedługim czasie po obserwacji. Jest to rodzaj komunikatu, który lepiej jest przekazywać w indywidualnej rozmowie, zwłaszcza, jeśli mają charakter krytyczny. Psychologia mówi nam za to, że feedback zawierający pochwałę lepiej jest przekazywać publicznie, gdyż działa motywująco na innych ludzi. Jeśli chodzi o edukację i informację zwrotną dotyczącą zajęć, spotkanie grupowe ma bardzo wiele zalet i zastosowań. Nie trzeba bać się tej formy, o ile buduje się feedback zgodnie z zasadami skutecznej komunikacji (komunikaty ja, parafrazowanie, odzwierciedlanie) oraz panuje się nad emocjami.
Jak przyjmować feedback?
Na informację zwrotną trzeba być przede wszystkim przygotowanym i otwartym, by wysłuchać i przyjąć to, co ma do powiedzenia druga osoba. Psycholog Joanna Heidtman radzi, aby każdą informację zwrotną przyjmować tak, jak byśmy dostawali prezent. Przede wszystkim załóżmy, że darczyńca jest do nas nastawiony pozytywnie, chce nam sprawić przyjemność swoim podarunkiem. Nie zawsze trafia w nasz gust, ale z założenia chce dobrze. Od nas zależy, co dalej zrobimy z tym prezentem, czy go schowamy, czy wykorzystamy do zmian.
Jak zdobywać informację zwrotną?
Na razie system oceny nauczycieli nie widzi potencjału w informacji zwrotnej. Po co zatem zadawać sobie trud i poszukiwać feedbacku? Odpowiedź jest prosta: jeśli chcemy się rozwijać i uczyć lepiej, a co za tym idzie spełniać warunki postawione nam w kryteriach oceny pracy, powinniśmy postawić na informację zwrotną. Jak ją zdobyć? Poniżej opiszę kilka sposobów.
1. Informacja od uczniów. Dzięki informacji uzyskanej od naszych uczniów, możemy dowiedzieć się, które nasze działania przynoszą efekt i są lubiane. Wielu nauczycieli stosuje karty podsumowujące zajęcia, na których pyta o ocenę różnych aspektów lekcji. Wiadomo, że dzieci nie napiszą nam analizy metodycznej zajęć, ale mogą wskazać formy pracy, które lubią lub ocenić atmosferę w klasie. Takie "ankiety" powtarzane regularnie dostarczają nauczycielowi cennego materiału i pozwalają doskonalić swój warsztat.
Innym przykładem zdobywania informacji zwrotnej od dzieci jest bieżąca ocena metod. Nie wymaga ona dużo czasu, a przynosi ciekawe rezultaty. Wprowadzając jakiś temat, mówimy uczniom, że będziemy używać metody X. Realizujemy zajęcia, robimy ćwiczenia, a na koniec zadajemy uczniom 1 pytanie i prosimy, aby podnieśli rękę, jeśli odpowiedź brzmi: TAK albo zostawili ręce na stolikach, jeśli odpowiedź brzmi NIE. Możemy wtedy zapytać np. o to, czy metoda X pomogła im zrozumieć temat? Czy podobała im się praca metodą X? Ważne, aby wybrać obszar, w którym zależy nam na feedbacku.
2. DAN - Doskonaląca Analiza Nauczania. To praktyka upowszechniana przez program Szkoły Uczącej się. Polega ona na nagrywaniu materiału wideo z lekcji i poddawaniu go analizie przez nauczyciela lub zespół nauczycieli. W ten sposób można omawiać konstrukcje całych zajęć lub tylko wybrane aspekty. Załóżmy, że nauczyciel chce udoskonalić tylko sposób notowania uczniów. Wtedy analizowane są tylko wybrane fragmenty lekcji.
Twórcy DAN podkreślają, że jest to narzędzie współpracy nauczycieli, a nie forma oceny. Sądzę jednak, że w odpowiednich warunkach, przy zmianie optyki systemu oceny pracy nauczyciela z kontrolnej na wspomagającą, byłaby to doskonała metoda oceny pracy.
3. Lekcje otwarte. Taki typ zajęć to świetna metoda, aby zdobyć feedback na temat naszej pracy. Jest jednak pewien warunek - osoby, które zapraszamy na zajęcia powinny umieć udzielić informacji zwrotnej i rozumieć jej funkcję. Dlatego też warto przed lekcją spotkać się i ustalić, jaki element zajęć chcielibyście poddać szczególnej obserwacji i na niego skierować uwagę gości. Bardzo ważne jest także znalezienie czasu na omówienie lekcji otwartej i skonfrontowanie uwag obserwatorów z naszymi założeniami.
Warto robić lekcje otwarte dla różnych ludzi:dla swoich kolegów, dla rodziców, dla zaproszonych z zewnątrz gości. Każda z tych grup udzieli bowiem innej informacji zwrotnej, na inne aspekty zwróci uwagę, z innej perspektywy oceni naszą pracę.
Lekcje otwarte dają korzyści obu stronom. My dostajemy informację zwrotną na temat naszej pracy i możemy udoskonalać swoje działania. Goście mają możliwość podpatrzenia metod, jakimi pracujemy i zastosowania ich w swoich klasach. Rodzice mogą obserwować swoje dziecko w sytuacji lekcyjnej, a także zrozumieć, dlaczego coś sprawia mu trudności.
4. Obserwacja lekcji. Bardzo lubię zapraszać na swoje lekcje różne osoby, właśnie po to, by uzyskać od nich informację zwrotną. Warto znaleźć w swoim otoczeniu osoby i zaprosić je do współpracy. Mogą, ale nie muszą to być koleżanki po fachu. Mnie duży problem sprawiała komunikacja z uczniami. Wielokrotnie dostawałam informację, że coś jest na rzeczy, że dzieci nie rozumieją moich oczekiwań. Poprosiła zatem na obserwację znajomą psycholog, specjalistkę od komunikacji interpersonalnej. Dzięki jej uwagom, udało mi się pokonać kilka barier komunikacyjnych i podnieść jakość swoich lekcji.
5. Spacer edukacyjny. To kolejna metoda upowszechniana przez program Szkoły Uczącej się. Strategia przywędrowała do nas ze Stanów Zjednoczonych. Wzorowana jest na obchodzie lekarskim, podczas którego zbiera się dane do dalszej analizy i opracowania strategii. Spacer edukacyjny może mieć w szkole bardzo szerokie zastosowanie (więcej informacji tutaj), jednak warto się mu przyjrzeć właśnie pod kątem feedbacku. Celem spaceru edukacyjnego może być m.in. przyjrzenie się konkretnym elementom lekcji w różnych klasach. Nauczyciele wchodzą na całe zajęcia lub tylko na ich fragment, obserwują i zapisują swoje wrażenia. Następnie zespół "spacerowy" spotyka się, aby omówić i zanalizować obserwacje. Wnioski oczywiście mogą dotyczyć całej szkoły, ale warto też spotkać się z zespołem, by uzyskać informację zwrotną dotyczącą swoich lekcji.
Cykl tekstów o ocenie pracy nauczyciela napisałam pod wpływem lektury Rozporządzenia w sprawie szczegółowych kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli. Po raz kolejny skupiono się w nim na kontrolnej funkcji oceny, zrobiono z niej narzędzie weryfikacyjne. Tymczasem nam, nauczycielom, potrzeba nie następnego kija, ale realnego wsparcia naszej pracy. Potrzeba nie stert papierów, kryteriów i punktów do odhaczenia, ale atmosfery zaufania, życzliwości i spokoju, w której moglibyśmy realnie wykorzystać swoje zasoby i pochylić się nad doskonaleniem warsztatu pracy.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz